Analiza porównawcza darmowych testów osobowości.

Osobowość człowieka od pokoleń definiuje się na wiele sposobów, jednakże jednoznaczne określenie, czym ona jest, stanowi nadal sporą trudność. Jedna z definicji mówi, że osobowość to zespół stałych i zmiennych cech psychofizycznych, które związane są ze wszystkimi działaniami, doznaniami i  potrzebami osoby na poziomie fizjologicznym, charakteru, intelektu i duchowym. Każdy człowiek ma indywidualną osobowość. Różnorodność osobowości zapewnia cywilizacji ludzkiej możliwość rozwoju, ponieważ jeśli wszyscy lubiliby to samo, byłoby trudno wykonywać poszczególne zawody, realizować specjalizacje oraz dbać o różne aspekty życia. Mówiąc innymi słowy, każda jednostka ludzka posiada swój indywidualny sposób spostrzegania i przeżywania siebie oraz innych ludzi, czy też otaczającego ją świata.

Fakt, że każdy człowiek jest swego rodzaju indywiduum, powoduje zwiększające się zainteresowanie narzędziami, które badają ludzką osobowość. Historia testów psychologicznych sięga roku 1905, kiedy to psychologowie Alfred Binet i Theophile Simon stworzyli pierwszy test inteligencji zwany Skalą Inteligencji. Powstanie wspomnianego narzędzia zapoczątkowało dynamiczny rozwój testów psychologicznych. Testy psychologiczne to narzędzia, które tworzone są do celów diagnostycznych, by chociażby dokonywać oceny zachowania osób, poznawać ich cechy, czy  umiejętności. Współcześnie do badania osobowości stosuje się tzw. kwestionariusze samo opisowe, w których jednostka odpowiada na pytania dotyczące jej zachowań, uczuć, czy też myśli. Forma udzielania odpowiedzi może być różna. W części testów badany wskazuje, czy dane stwierdzenie jest prawdziwe, czy fałszywe, w innych należy ocenić nasilenie występowania określonej cechy.

Testy osobowości są z pewnością przydatnym narzędziem w pracy HR-owca, ale także managera. Należy jednak pamiętać, że stanowić powinny one dodatkowy element w pracy z ludźmi, a nie kluczowy. Przykładowo, wykorzystanie testów osobowości w procesie rekrutacji jeszcze przed spotkaniem z kandydatem, okazać się może dużym błędem. Dlaczego? Test daje tylko częściowy obraz człowieka, jego osobowości, i powinien być dopełnieniem wcześniejszego spotkania na żywo. Procedura odwrotna może zatem skutkować utratą dobrego fachowca , który w trakcie wypełniania testu, na przykład, źle się czuł.

Czy osobowość można zbadać bez ponoszenia kosztów? Takie pytanie zadano autorowi artykułu kilkukrotnie w ciągu ostatnich miesięcy. Odpowiedź, podobnie, jak osobowość, nie jest jednoznaczna, gdyż są testy płatne oraz darmowe. W niniejszym artykule skupiono się na tych drugich testach, których można użyć bezpłatnie do zbadania osobowości. Warto podkreślić, że omawiane poniżej testy dostępne są w polskiej lub w polsko-angielskiej wersji językowej.

Test 16Personalities lub MBTI (ang. Myers-Briggs type indicator)

Test powstał w oparciu o teorię Carla G. Junga, który był uczniem Zygmunta Freuda. To on wprowadził pojęcie ekstrawersji, czyli postawy cechującej się nastawieniem na poszukiwanie kontaktów z innymi ludźmi oraz jej przeciwieństwa – introwersji. Owe pojęcia są, według twórczyń testu Isabeli Briggs Myers oraz Katharine Cook Briggs, pierwszym z czterech wymiarów budującym konstrukt osobowości. Drugi wymiar określa sposób pozyskiwania informacji. W tym przypadku Jung wyróżnił podążanie za intuicją lub twarde stąpanie po ziemi i opieranie się wyłącznie na faktach tzw. poznanie. Trzecia z par konstruktu osobowości określa strategię podejmowania decyzji – mamy tu do czynienia z myśleniem rozumianym jako kierowanie się logiką oraz odczuwaniem, czyli kierowaniem się emocjami. Ostatnim wymiar to zestawienie osądzanie – obserwacja. Jako osądzanie autorki testu rozumieją zorganizowany styl życia, oparty na osądach, planach, trzymaniu się zasad. Z kolei obserwacja to elastyczne podejście do podejmowanych wyborów, branie pod uwagę wielu rozwiązań alternatywnych i częstej improwizacji. Zgodnie z powyższą typologią, ludzi podzielić można na 16 typów osobowości, odznaczających się jedną z cech z każdego z 4 wymienionych wymiarów.

Test MBTI składa się z 60 pytań-stwierdzeń, z różnych sfer życia (zdjęcie 1). Wypełnienie testu zajmuje około 12-20 minut w zależności od tempa, które narzuca sobie sam badany. Podczas wykonywania testu po przejściu na kolejną stronę, na górze wyświetla się procentowa oś postępu w wykonaniu badania. Każde stwierdzenie należy ocenić stosując 7-stopniową skalę aprobaty – badany musi zaznaczyć, jak bardzo zgadza się lub nie zgadza się z danym stwierdzeniem. W zastosowanej skali oceny istnieje możliwość udzielenia odpowiedzi neutralnej (koło w środku na zdjęciu 1). Jednakże każda odpowiedź neutralna oddala badanego od najbardziej właściwej oceny jego osobowości.

Zdjęcie 1 – Przykłady pytań i skala ocen w teście MBTI, Źródło: www.16personalities.com

Test MBTI wykonuje się sprawnie, a ocena stwierdzeń nie powinna nikomu przysporzyć trudności. Bardzo interesująca jest oprawa graficzna całości testu, co zobrazowano na zdjęciu numer 2 przedstawiającym wyniki badania autora artykułu.

Niewątpliwym atutem tego testu jest jego dostępność na stronie internetowej w wielu wersjach językowych – aż 37. Może być on zatem wykonywany wśród pracowników również w dużych wielokulturowych organizacjach. Najbardziej rozbudowaną wersją jest wersja oryginalna – anglojęzyczna. Po wykonaniu testu użytkownik otrzymuje kompleksowy opis danego typu osobowościowego, na który składają się: ogólne wprowadzenie, mocne i słabe strony, dany typ osobowości w relacjach romantycznych, przyjacielskich i rodzicielskich oraz potencjał zawodowy, a także sposób działania w pracy. Wszystko zwieńczone jest  krótkim podsumowaniem. Do swoich wyników badany może wrócić w dowolnym czasie, ponieważ są one zapisane na witrynie.

Jak wspomniano wyżej, wyniki graficzne opatrzone są merytorycznym opisem (w języku polskim) prezentującym dany typ osobowości. Autor artykułu należy do protagonistów (ENFJ-A: z angielskiego Extraverted, iNtuitive, Feeling, Judging – Assertive / Ekstrawertyk, Percepcjonista, Uczuciowiec, Sędzia – Asertywny), czyli ludzi, którzy są pełnymi pasji i charyzmy naturalnymi liderami. Ich liczba w społeczeństwie jest niewielka, gdyż stanowią tylko 2%. Najczęściej wykonywane zawody przez protagonistów to nauczyciele, politycy lub trenerzy. Protagoniści mocno wierzą w ludzi i czerpią radość z prowadzenia innych ku wspólnej pracy na rzecz doskonalenia samych siebie i społeczności. Protagoniści to jednostki autentyczne, troskliwe i wykazujące wysoki poziom altruizmu. Nie czują obawy w sytuacjach, gdy należy zabrać głos, czy trzeba zareagować. Swobodnie komunikują się z innymi. Często pomagają innym w rozwiązywaniu osobistych problemów.

Opis profilu protagonisty oraz innych typów osobowości jest zdecydowanie szerszy niż zaprezentowano powyżej. Część informacji, takich jak dokładny opis mocnych i słabych stron, relacyjności, pozycji w partnerstwie, czy przyjaźni przedstawiona jest w języku angielskim. Warto też dodać, że przy każdym typie osobowości zaprezentowane są znane osoby o danym typie osobowości (zdjęcie 3).

Autor artykułu wykonywał test dwukrotnie: w grudniu 2019 oraz pierwszy raz – w roku 2014. W pierwszym i drugim przypadku, wynik wyszedł identyczny: typ osobowości – protagonista. Czy to wszystko zatem się zgadza? Większość informacji zawartych w opisie jest zgodna z osobowością autora. I, jak twierdzi on sam, jest to test, w którym ta zgodność ma największy wskaźnik procentowy ze wszystkich przeprowadzonych na potrzeby artykułu badań.

Enneagram (z greckiego ennea – dziewięć, gram – znak)

System testu oparty jest na planie dziewięcioramiennej gwiazdy i dzieli ludzi na 9 typów osobowości. Są to kolejno: perfekcjonista, dawca, zdobywca, indywidualista, obserwator, lojalista, entuzjasta, wojownik i mediator. Każdy z nich jest charakterystyczny w działaniu i cechują go charakterystyczne relacje z innymi typami. Test składa się z 36 pytań-stwierdzeń związanych z zachowaniem badanego w różnych sytuacjach życia codziennego, jego preferencji, czy oczekiwań (przykładowe pytania przedstawiono na zdjęciu 4).

Odpowiadając na każde pytanie składające się z dwóch stwierdzeń należy wybrać jedną z pięciu możliwości (zdjęcie 4). Udzielając odpowiedzi najlepiej kierować się sytuacjami, preferencjami, które są przeważające, mają miejsce najczęściej. Zachowania sporadyczne zacierają obraz wyniku końcowego, podobnie jak odpowiedzi typu „nie wiem”, które można zastosować w przypadku braku znajomości odpowiedzi na dane pytanie. Wypełnienie testu nie powinno zająć więcej niż 10-15 minut. Na stronie internetowej autorzy testu proszą o podanie imienia, płci, roku urodzenia oraz ilości rodzeństwa jako warunek przystąpienia do badania. Po zakończeniu testu można podać adres e-mail i otrzymać skróconą wersję wyników na własną skrzynkę lub zapoznać się z wynikami bezpośrednio na stronie.

Główne typy osobowości autora artykułu to typ 9 – mediator (inne stosowane nazwy to: pojednawca, rozjemca, negocjator, osadnik) oraz podtyp osobowości 2 – dawca (inne używane określenia to: pomocnik, altruista, opiekun). Mediatorzy to osoby wrażliwe na otoczenie i pozytywnie do niego nastawione. Aktywnie słuchają i chętnie pomagają, ale nie lubią, jak jest to wykorzystywane. Z kolei dawcy to osoby, traktujące świat, jak wielką rodzinę, której mogą służyć i pomagać. Lubią, jak ich praca jest doceniana, częściej skupiają się na cudzych problemach, zapominając o sobie. Krytykę znoszą w miarę dobrze, ale preferują  przekazanie jej w formie łagodnej.

Na stronach prezentujących osobowości Enneagramu znajdują się bardzo szczegółowe informacje o wszystkich typach osobowości. Oprócz opisów przeczytać można także, jak postępować z danym typem osobowości, co jest trudne w kontaktach z nim oraz jakie cechy pozytywne posiada. Warto też zapoznać się z informacjami, jak mogą wyglądać związki każdego typu osobowości z innymi typami. Związki te dotyczą zarówno podłoża partnerskiego, przyjacielskiego, jak i zawodowego. Opisy związków mogą być wykorzystane przez pracodawców w trakcie budowania zespołów, czy w pracy z nimi. Dzięki badaniu Enneagram możliwe będzie zrozumienie zachowań poszczególnych jednostek w zespole, ale także interakcji pomiędzy poszczególnymi jego członkami.

W sieci znaleźć można przykłady sławnych osób z określonym typem osobowości Enneagramu. Przykładowo Abraham Lincoln, Luciano Pavarotti, Carl Jung, Ronald Reagan, Królowa Elżbieta II, Janet Jackson posiadali / posiadają typ osobowości mediator, a Elvis Presley, Matka Teresa, Bill Cosby, Lionel Richie, Elizabeth Taylor – dawca.

Metoda Enneagramu należy do najbardziej kontrowersyjnych, spośród pozostałych przedstawionych w artykule. Mimo swojej popularności, w wielu środowiskach spotyka się z dużą krytyką. Badaniu zarzuca się, że jest pseudonaukowe z powodu braku potwierdzonej wiarygodności. Istnieją również przesłanki pozwalające wierzyć w trafność wyników tego testu: Helen Palmer dowiodła, że osoby badane Enneagramem co kilka lat, w znacznej części otrzymują te same wyniki. Mimo podzielonych zdań na temat Enneagramu, test warto wykonać, chociażby po to, by porównać wyniki z innymi metodami.

Powyżej zaprezentowano szczegółową analizę dwóch darmowych testów badających ludzką osobowość: 16Personalities (MBTI) oraz Enneagram . Opis kolejnych dwóch testów można przeczytać w części drugiej artykułu.

O autorze: